Το «αμφίσκορο» παιχνίδι των γλωσσών

Του Παντελή Μπουκάλα
Ανάπτυξη με ξένες επενδύσεις λέει το κυβερνητικό σχέδιο. Αλλά μάλλον για όνειρο πρόκειται, γιατί τα ίχνη σχεδιασμού είναι πολύ λιγότερα και από τα ίχνη μικροβιακής ζωής στον μακρινό Πλούτωνα, μια και η ΝΑΣΑ αναγνωρίζει πλέον ότι ο πιο κοντινός μας Αρης ήταν μια φορά κι έναν καιρό κατάλληλος για τη φιλοξενία μικροζωής. Επειδή, όμως, οι εκπλήξεις ποτέ δεν έπαψαν να νοστιμεύουν τη ζωή, μια τυχαία περιήγηση στο Ιντερνετ, από εκείνες όπου για αλλού ξεκινάς και αλλού καταλήγεις, με έφερε πάνω σε μια καινούργια λέξη της ελληνικής γλώσσας που έχει πράγματι τα γνωρίσματα της «ανάπτυξης με ξένη επένδυση», αφού δημιουργήθηκε με τη συμβολή και (άυλων) ξένων κεφαλαίων. Αν, βέβαια, είχα τη συνήθεια να διαβάζω μία από τις αρκετές εβδομαδιαίες εφημερίδες στοιχήματος ή τις περί στοιχήματος στήλες σχεδόν όλων των ημερήσιων φύλλων (εννοώ και των πολιτικών, όχι μόνο των αθλητικών) ή αν σύχναζα σε προπατζίδικα προς αναζήτηση του χαμένου πλούτου, θα την είχα μάθει πολλούς μήνες πριν τη νεότευκτη λέξη, ίσως και χρόνια. Αλλά κάθε πράγμα στον καιρό του. Και οι λέξεις επίσης. Οπως καλή ώρα η λέξη «αμφίσκορο».

Ποιος είναι ο εφευρέτης-πλάστης της συγκεκριμένης λέξης κι αν έχει κατοχυρώσει την πατέντα του δεν το ξέρω. Ισως κάποιος Στέφανος Κουμανούδης του μέλλοντος, υπομονετικός όσο και ο λόγιος του 19ου αιώνα (αν όχι περισσότερο, γιατί πλέον το προς έρευνα και αποδελτίωση γλωσσικό πεδίο είναι τεράστιο), αναζητήσει κάποια στιγμή την πατρότητά της. Το νόημά της, πάντως, προκύπτει μάλλον εύκολα εκ των συμφραζομένων, τα διαδικτυακά δείγματα άλλωστε είναι πολλά. Αμφίσκορο, λοιπόν, θεωρείται το ποδοσφαιρικό παιχνίδι στο οποίο ο παίχτης ποντάρει ότι θα σκοράρουν και οι δύο ανταγωνιζόμενες ομάδες («και οι δύο ομάδες έχουν θεματάκια στην άμυνα και έτσι το αμφίσκορο αποκτά καλές πιθανότητες» λέει π.χ. ένας χρήστης). Εχουμε δηλαδή μια λέξη-όρο η οποία τηρεί τους κανόνες σύνθεσης που διέπουν την ελληνική γλώσσα, λέει αυτά που έχει να πει με οικονομία στις συλλαβές της, καλύπτει ένα κενό, τουλάχιστον της γλώσσας του ποδοσφαίρου ή των παιχνιδιών όπου και κάποια γνώση χρειάζεται και αρκετή τύχη, οι δε χρήστες της συνεννοούνται πάραυτα και άνευ απωλειών νοήματος. Επιπλέον, κάθε άλλο παρά εύκολο είναι να αντικατασταθεί από κάποια άλλη· το ίδιο πράμα μόνο περιφραστικά θα μπορούσε να ειπωθεί, αφού το «δίτερμα» λ.χ. έχει εντελώς διαφορετική σημασία. Εν ολίγοις, το άρρητο γλωσσικό συμβόλαιο ικανοποιείται πλήρως. Γενικότερα, άλλωστε, το αθλητικό ιδίωμα μπορεί να έχει τις υπερβολές του (με ασυναγώνιστο το θρυλικό «αυτοί δεν ήταν θεοί, ήταν ημίθεοι»), έχει όμως και τις ωραίες και έξυπνες λύσεις του.

το υπόλοιπο >>> στη Καθημερινή