Quaderni di Carcere*

Γιώργος Βέλτσος

Πόση κουβέντα χωράει εκείνο το «σταδιακά» από τη συνέντευξη του Γιώργου Σταθάκη στο «Βήμα» της περασμένης Κυριακής; Ρωτήθηκε και είπε επί λέξει: «Το "σταδιακά" έχει σημασία». Τούτο σημαίνει ότι η επιστροφή μισθών και συντάξεων στο επίπεδο του 2009 που υπόσχεται ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο σταδιακά.

Το ερώτημα όμως είναι «πότε;».

Βέβαια το παρηγορητικό «σταδιακά», εκτός από συνειρμούς με Μαυρογιαλούρους - για τους κακόπιστους -, φέρνει στον νου και τη διατύπωση-καραμέλα της εποχής που διαβάζαμε τα Τετράδια της Φυλακής του Γκράμσι και την Εισαγωγή της κριτικής πολιτικής οικονομίας του Μαρξ ως «προοδευτικοί» διανοούμενοι (χωρίς βουλευτική αποζημίωση). Εγραφε λοιπόν ο Μαρξ πως το «εποικοδόμημα» (ιδεολογία, κουλτούρα) διαθέτει μια «σχετική αυτονομία» (να η καραμέλα) ως προς τη «βάση» (οικονομία), η οποία όμως σε «τελευταία ανάλυση» παίζει καθοριστικό ρόλο.  

Το ερώτημα και τότε ήταν «πότε;». Αλλά και πάλι τότε το ερώτημα δεν απαντήθηκε. Οπως δεν απαντιέται τώρα το «σταδιακά». Διότι από τη μια το 1989 και το τέλος του υπαρκτού σοσιαλισμού και από την άλλη το 2008 και η απαρχή της οικονομικής κρίσης, το «πότε» κόλλησε σ' αυτό που ήταν πάντα: ποτέ. Ποτέ η κουλτούρα και η ιδεολογία δεν αυτονομούνται σ' ένα καπιταλιστικό σύστημα που ποτέ δεν αποδίδει τα κεκτημένα που αφήρεσε (με το μνημόνιο) παρά μόνο με την έλευση του συμβάντος: την κοινωνική έκρηξη.

Αλλά επειδή η «πίστη» στην έλευση του συμβάντος - και εν προκειμένω στην έλευση της ανατροπής του μνημονίου από τον ΣΥΡΙΖΑ - θεωρείται προϋπόθεση για κάθε αριστερό, δεν θα είχα κανέναν λόγο να δεχθώ πως το «σταδιακά» του Σταθάκη ή του Δραγασάκη ή του Τσίπρα ενέχει απιστία. Αν κρίνω όμως από τις κατηγορηματικές προεκλογικές δεσμεύσεις των «πιστών» στελεχών του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης περί άμεσης αποκατάστασης, τότε η απιστία έχει συντελεστεί.

Αλλά επειδή, όπως υποθέτω, τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ αναγνωρίζουν πως η πολιτική τους, εκτός από σωτηριολογικές εμμονές, οφείλει να διαθέτει και «αξιωματικό» χαρακτήρα, τότε, όταν μετά τον Γκράμσι ο Τσίπρας προλογίσει και τον Καντ, όταν δηλαδή γίνει ορθολογιστής, θα έχει υπερβεί εντελώς το ζήτημα της πίστης.

Ο αριστερός που πολιτεύεται και δεν θέλει να καταλαμβάνει τη θέση του αδιεξόδου της πολιτικής θα πρέπει να ξορκίζει τις σταδιακές στοχεύσεις ή να κάτσει σπίτι του. Στη «φυλακή», όπως έκατσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Μανώλης Αναγνωστάκης. Αλλά αυτή είναι και η διαφορά ανάμεσα στον επαγγελματία πολιτικό και στον διανοούμενο. Ο τελευταίος, για να αναδείξει το θεμέλιο της διαφοράς του από τον πολιτικό, θα όφειλε, όπως έλεγε ο Ρουσό, «να παραμερίσει όλα τα γεγονότα». Συνεπώς το «καλό κουράγιο» που του ευχήθηκε με σημασία ο Ολι Ρεν το 2008 θα είχε νόημα μόνο αν πράγματι παραμέριζε όλα τα γεγονότα.

Αλλά για να συμβεί αυτό χρειάζεται πίστη. Οπότε, Σταθάκης. Διότι τουλάχιστον με την άπιστη Κεντροαριστερά - της οποίας τη θέση προβλέπω ότι σύντομα θα πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ - αντιδρούν θετικά οι αγορές (όπως έγινε με τον Μπερσάνι).

* Τετράδια της Φυλακής

© Το Βήμα